Na tle ogólnie dobrych informacji napływających z gospodarki wciąż blado wypadają te o inwestycjach. Wprawdzie dane o PKB wskazują, że w trzecim kwartale odnotowany został wzrost wydatków na środki trwałe (w ujęciu realnym o 3,3% r/r wobec 0,9% w Q2 i spadku o 0,5% w Q1), ale po pierwsze trudno to uznać za jakiś oszałamiający wynik, a po drugie dane o wynikach firm wskazują, że wzrost wygenerowany został przez projekty infrastrukturalne – w sektorze przedsiębiorstw odbicia inwestycji nie widać.
Autor:
Rzadko kiedy – przynajmniej w ostatnich latach – można było spotkać się ze stwierdzeniem Komisji Europejskiej, że wzrost gospodarczy jest lepszy od oczekiwań. Tymczasem z taką właśnie sytuacją mamy do czynienia w opublikowanej w tym miesiącu najnowszej edycji prognoz. Komisja oczekuje obecnie, że na poziomie Unii wzrost w całym roku wyniesie 2.4% wobec 1.9% oczekiwanego na wiosnę. Te 2.4% byłoby najlepszym osiągnieciem od 2007 roku (wówczas unijny PKB wzrósł o 3%). Warte odnotowania jest też to, że pozytywne tempo wzrostu utrzymuje się w UE od 18 kwartałów, a ożywienie ma coraz bardziej powszechny charakter; na plusie będą w bieżącym roku wszystkie kraje, nawet Grecja.
4.7% wzrostu PKB odnotowane w Q3’2017 (po wyeliminowaniu sezonowości nawet 5%) to bardzo dobry, dawno nie widziany wynik w naszej gospodarce. To jak się wydaje szczyt obecnego cyklu koniunktury i w związku z tym chciałbym przy tej okazji powrócić do pytania jakie przewija się od jakiegoś już czasu na stronach mojego bloga: czy to ostatni taki boom? („Ostatni taki boom?”, „Ostatni taki boom? – pytanie wciąż aktualne”). Dziś chciałbym spojrzeć na nie z perspektywy poszukiwania odpowiedzi na nieco inaczej postawioną kwestię: co trzeba zrobić, by nie był to ostatni taki boom?
Firma doradcza, w której swego czasu miałem okazję pracować wydała właśnie doroczną publikację poświęconą perspektywom sektora bankowego („The phoenix rises: remaking the banking for an ecosystem world”, McKinsey Global Banking Annual Review 2017). Dokument ma charakter globalny i w tegorocznej edycji koncentruje się na kwestiach obecnej i przyszłej konkurencji pomiędzy bankami a tzw. firmami platformami (Amazon, Alibaba czy Tencent). To bardzo ciekawy wątek, gdyż zdaniem McKinsey powszechnie uznawane za główne wyzwanie dla banków tzw. fintechy nie stanowią tak naprawdę realnego zagrożenia. Są nim natomiast wspomniane wyżej firmy platformy. Nie będę rozwijał tego wątku (zainteresowanym odsyłam do raportu), natomiast chciałbym się na chwilę zatrzymać na innej kwestii, która w mej głowie zrodziła się na bazie jednego z zestawów danych publikowanych w raporcie. Dane te dotyczą rentowności działalności bankowej w różnych segmentach biznesu. Otóż zwrot z kapitału (z ang. return on equity, RoE) jest dziś zdecydowanie najwyższy w obszarze zarządzania aktywami (15-18% w 2016 r.). Na drugim miejscu jest bankowość detaliczna (10-12%), na trzecim bankowość inwestycyjna i działalność na rynku kapitałowym (9-10%). Zdecydowanie najgorzej wypada natomiast bankowość dla firm (6-8%). Zwrot w tym ostatnim segmencie nie pokrywa kosztów kapitału (szacowanych w zależności od krajów na 8-12%).
Polska gospodarka rozwija się w tempie ok. 4%. Stopa bezrobocia pozostaje rekordowo niska. Deficyt budżetu będzie w tym roku zdecydowanie mniejszy od planowanego. Patrząc jedynie na wskaźniki makroekonomiczne mogłoby się wydawać, że ze spokojem można myśleć o kolejnych latach. Czy aby na pewno?
Dość powszechnie – nie tylko w naszym kraju – można spotkać się ze stwierdzeniem, że sektor mikro, małych i średnich przedsiębiorstw (MMŚP) jest motorem napędowym gospodarki. Bazując na tym założeniu w wielu krajach (także u nas) wiele uwagi poświęca się wspieraniu tego sektora. Rzadko jednak patrzy się ex post na efektywność takiej pomocy i jej szersze konsekwencje gospodarcze. Tymczasem okazuje się, że niewłaściwie zaprojektowane wsparcie MMŚP może paradoksalnie być bardzo szkodliwe dla gospodarki. Pisałem już wcześniej na ten temat w kontekście doświadczeń Ameryki Południowej (m.in. w „Struktura firm a produktywność i wzrost”). Dziś kilka faktów na temat mikro, małych i średnich firm w Polsce.
Kontynuując wątek z cz.1 chciałbym się teraz pokusić o wyciągnięcie wniosków odnoszących się do obecnej sytuacji sektora firm. Otóż moim zdaniem trudno je dostrzec czytając wprost przedstawione w cz.1badania i analizy, trzeba ich szukać między wierszami. By dostrzec to, co ukryte warto spojrzeć na przedstawione w cz.1 informacje przez pryzmat faz procesu inwestycyjnego. Na potrzeby tego tekstu przyjmijmy jego uproszczoną wersję składającą się z: i) fazy identyfikacji okazji biznesowych, ii) fazy przekuwania „okazji” w „projekt” inwestycyjny (czyli przekształcania pewnego pomysłu w biznes plan), iii) fazy zapewnienia finansowania oraz iv) fazy realizacji. Moim zdaniem problemy koncentrują się w fazach i) i ii). W znacznie mniejszej skali w fazie iii). Ale po kolei.
Regularni czytelnicy mojego bloga zdążyli się zapewne zorientować, że jednym z tematów, który od dawna i często pojawia się na jego łamach jest kwestia inwestycji, w szczególności inwestycji firm. Jest tak ponieważ inwestycje (firm) to jeden z kluczowych parametrów determinujących średnio- i długofalowe perspektywy rozwoju. Ich znaczenie jest szczególnie duże zwłaszcza teraz, gdy w polskiej gospodarce powinny zachodzić dynamiczne procesy dostosowawcze związane ze zmianą podaży czynników produkcji (konkretnie spadkiem podaży pracy).
W minionym tygodniu uwagę mediów przykuły wyniki międzynarodowego badania średnich i dużych przedsiębiorstw przeprowadzanego na zlecenie firmy Grant Thornton. W części odnoszącej się do Polski można w nich między innymi wyczytać, że:
- 60% średnich i dużych firm w Polsce deklaruje, że ma duży lub bardzo duży problem ze znalezieniem osób na niektóre stanowiska i że jest to dla nich bariera w rozwoju. Kwartał wcześniej odsetek ten wynosił 46%, rok temu – 32%, a dwa lata temu – 20%,
- w ujęciu kwartalnym spadła nieco skłonność do podnoszenia wynagrodzeń – 26% badanych firm zakłada, że w najbliższych 12 miesiącach podniesie wynagrodzenia powyżej wskaźnika inflacji.
Główny Urząd Statystyczny opublikował niedawno wyniki finansowe przedsiębiorstw niefinansowych (zatrudniających 50 i więcej osób) za pierwsze półrocze br . To moim zdaniem jeden z najciekawszych zestawów danych publikowanych cyklicznie. W tych wynikach – jak w zwierciadle – odbija się obraz procesów zachodzących w gospodarce, a sytuacja firm jest kluczowym barometrem jej stanu. Jest to związane z tym, że kondycja przedsiębiorstw ma silne przełożenie na inne sektory; poprzez rynek pracy na sytuację gospodarstw domowych, poprzez płacone podatki na budżet, a poprzez zdolność regulowania zobowiązań na sektor finansowy.
