Oceń wpis  oddane głosy: 0 / 0

Po publikacji danych o PKB w Q2’09 powszechnie spotkać można komentarze, że w warunkach globalnego kryzysu to eksport jest zbawieniem polskiej gospodarki, i że to właśnie jemu Polska zawdzięcza dodatnie temp wzrostu gospodarczego. To przekonanie wynika z faktu, że wg danych GUS na odnotowany w Q2’09 wzrost w wysokości 1.1% złożyły się: ujemna kontrybucja popytu krajowego w wysokości 2.1p.p i dodatnia kontrybucja eksportu netto w wysokości 3.2p.p. Taka struktura wzrostu nie oznacza jednak wcale, że motorem napędowym polskiej gospodarki stał się w ostatnim czasie eksport, tym bardziej, że dane dotyczące eksportu wskazują na jego znaczny spadek (w ujęciu realnym eksport w Q1 i Q2’09 spadł o 14.6%r/r!). Na logikę spadający eksport nie może więc być motorem wzrostu. Aby wyjaśnić to skąd w polskiej gospodarce wziął się wzrost gospodarczy warto na dane o PKB (będącego miernikiem tego, co w danej gospodarce jest w danym okresie wytworzone) spojrzeć od nieco innej strony i rozbić wartość PKB na trzy elementy: i) to co zostało wytworzone na potrzeby popytu zagranicznego (odpowiada to wielkości eksportu w danych GUS), ii) to co zostało wytworzone w kraju na potrzeby popytu krajowego (w danych GUS jest to różnica pomiędzy popytem krajowym a wielkością importu) iii) to co zostało wytworzone za granicą na potrzeby popytu krajowego (równe wielkości importu). Co z takiego rozbicia wynika? Otóż wskazuje on, że przy spadku krajowego popytu zupełnie inaczej zachowała się ta jego część, która jest zaspokajana przez zagranicę, a inaczej ta która jest zaspokajana przez dostawców krajowych. Podczas gdy popyt na towary zagraniczne uległ gwałtownej redukcji (spadek o 17.6%r/r w Q1’09 i spadek o 20.3%r/r w Q2’09), to popyt na towary wytworzone w kraju odnotował w ostatnim czasie znaczący wzrost (o ok. 10% w Q1 i Q2’09). Tak więc wzrost gospodarczy w Polsce zawdzięczamy zmianie struktury popytu krajowego (dodatnia kontrybucja eksportu netto jest tylko wyrazem tego, że spadek krajowego popytu na towary z zagranicy jest większy niż spadek popytu zagranicy na polskie towary). Pomimo tego, że ogółem popyt krajowy skurczył się, to jednak ta jego część, która zaspokajana jest przez dostawców krajowych odnotowała solidny wzrost. Dzięki temu z punktu widzenia wartości dóbr wytwarzanych w danym kraju (a to właśnie mierzy PKB) Polska jako jedyna w Europie odnotowuje wzrost. W tym kontekście rodzi się kolejne pytanie, o to czym spowodowana była tak znaczna zmiana struktury popytu krajowego? Jednym z istotnych czynników była z pewnością deprecjacja złotego, która zachęciła do kupowania – tam gdzie to możliwe – polskich odpowiedników zagranicznych towarów. Warto jednak zwrócić uwagę na to, że nie był to czynnik jedyny, a co więcej prawdopodobnie nie decydujący. Większy efekt miało przesunięcie popytu krajowego z towarów w kierunku usług. Te z natury mają lokalny charakter, gdyż tylko w niewielkim stopniu podlegają wymianie zagranicznej. Powodów dla których takie przesuniecie nastąpiło jest prawdopodobnie kilka. Jednym z bardziej istotnych wydają się efekty psychologiczne – w warunkach kryzysu, którym przez kilka miesięcy straszyły wszystkie media, łatwiej jest zrezygnować z zakupu samochodu czy pralki (te z reguły pochodzą z importu), niż z wielu wszelkiego rodzaju usług o niskim koszcie jednostkowym (zwłaszcza, gdy tak jak w przypadku Polski ogólne dochody gospodarstw pozostały w miarę stabilne). Ostatnie pytanie, na które warto odpowiedzieć dotyczy konsekwencji takiej a nie innej struktury wzrostu. Otóż największym zagrożeniem z punktu widzenia takiej struktury wzrostu wydaje się być ewentualna dalsza aprecjacja złotego i brak poprawy na rynkach zagranicznych. Takie połączenie spowodowałoby bowiem zmianę struktury popytu krajowego (wzrost roli towarów z zagranicy) przy równoczesnym braku odreagowania w eksporcie.

Opublikowane: Rzeczpospolita, 18.09.2009