Unikalna szansa dla Polski w wyścigu kompetencji świata SI

Jak sugeruje tytuł będzie o sztucznej inteligencji (SI), ale za nim do niej dojdę chciałbym zacząć od czegoś innego. Otóż koncentrujemy się z reguły na danych o rynku pracy w ujęciu zagregowanym, tymczasem wiele ciekawych procesów można zaobserwować na poziomie lokalnym. Ostatnimi czasy moją uwagę przykuł fenomen Krakowa. To miasto, w którym średnia płaca (dane dotyczą podmiotów gospodarki narodowej o liczbie pracujących 10 i więcej osób oraz jednostek sfery budżetowej) rosła w ostatnich 5 latach znacznie szybciej niż średnia krajowa – odpowiednio 10.8% i 8.2% średniorocznie. Tempo to zdecydowanie wyróżnia także Kraków na tle innych dużych ośrodków miejskich, w tym Warszawy. W efekcie, o ile jeszcze w 2017 roku średnie wynagrodzenie w Krakowie stanowiło jedynie 82% średniej dla Warszawy, to w 2022 roku już 96%. Jest duża szansa na to, że w tym lub przyszłym roku Kraków zostanie liderem.

Tak spektakularny sukces Krakowa nie byłby możliwy bez bardzo znaczących zmian w strukturze zatrudnienia – nie jest bowiem tak, że płace we wszystkich branżach rosły co roku o blisko 11%. Duża część przyrostu średniej to pochodna branżowych przetasowań. Najbardziej istotne z nich to: przyrosty liczby pracujących w „Informacji i komunikacji” (aż o 153% w stosunku do 2017 r.) i  „Działalność profesjonalnej, naukowej i technicznej” (+58%) oraz towarzyszący temu silny spadek zatrudnienia w „Handlu i naprawie pojazdów samochodowych” (-32%) oraz „Zakwaterowaniu i gastronomii” (-11%). Średnie wynagrodzenie w dwóch pierwszych ze wspomnianych powyżej branż jest 2-3 krotnie wyższe od tego w dwóch pozostałych. Tak więc zmiana struktury zatrudnienia stanowiła silny „dopalacz” dla średniego poziomu płac.

Tak szybki rozwój zatrudnienia w atrakcyjnych płacowo branżach, to pochodna faktu, że Kraków stał się hubem wielu międzynarodowych i lokalnych firm, lokujących tu swoje centra usług biznesowych. To z kolei nie byłoby możliwe bez odpowiednich zasobów, w szczególności wykwalifikowanej siły roboczej, wyposażonej w dopasowane do potrzeb rynku kompetencje. Jeśli chodzi o tendencje spadkowe, to w przypadku handlu redukcja etatów była pochodną konsolidacji oraz zmian modelu organizacyjnego, a w przypadku usług związanych z zakwaterowaniem i gastronomią nie bez znaczenia jest spuścizna pandemii.

Przykład Krakowa dobitnie pokazuje, jak szybko mogą dziś zachodzić zmiany na rynku pracy – wystarczy zaledwie kilka lat, by rynek bardzo istotnie się zmienił, przekładając się równocześnie na szersze zmiany społeczno-gospodarcze. Kraków – i generalnie Polska – to pozytywne przykłady przekładania się strukturalnych zmian na społeczny dobrobyt. Trzeba jednak pamiętać, że zasada ta działa w obie strony – swego czasu niektóre kraje południa Europy popadły w głęboki kryzys, bo nie potrafiły obronić się przed „wyciekaniem” dobrze płatnych miejsc pracy w przemyśle.

W tym miejscu nadszedł czas by na scenę wkroczyła sztuczna inteligencja.  Otóż wszystko to, z czym mieliśmy do czynienia do tej pory, to jedynie namiastka tego, co czeka nas w związku z upowszechnianiem się rozwiązań opartych na sztucznej inteligencji. Ostatnio w „GPT – czeka nas prawdziwa rewolucja!„ opisywałem niektóre procesy jakie będą temu towarzyszyć. Jednym z najważniejszych jest to, że rozwiązania oparte na SI pozwolą na automatyzację wielu nierutynowych zadań, wymagających stosunkowo wysokich kwalifikacji. Liczna rzesza przedstawicieli tego typu profesji pracuje dziś …… w Krakowie. Czyżby więc wielkimi krokami nadchodził kres opisanej powyżej „historii sukcesu”?

Niekoniecznie. To co jest pewne, to fakt, że w perspektywie najbliższych 5 lat w funkcjonowaniu centrów usług biznesowych wiele się zmieni. W moim przekonaniu będą one na pierwszej linii frontu zmian wywołanych przez upowszechnianie się rozwiązań opartych na SI. Część zadań tych centrów zostanie z pewnością zautomatyzowana. Nie musi to jednak oznaczać spadku zatrudnienia. Kluczem do sukcesu okażą się znów kompetencje, szczególnie te, których dziś na rynku pracy jeszcze nie ma.

W tym miejscu pojawia się unikalna szansa dla Polski, którą warto by wykorzystać. Otóż mając u siebie tak wiele centrów usług biznesowych – w tym ośrodków bezpośrednio pracujących nad rozwiązaniami opartymi na SI – mamy odpowiednią masę krytyczną do tego, by stać się centrum zbierania informacji i wyciągania z nich wniosków na temat kompetencji potrzebnych w otoczeniu SI. Następnym krokiem powinno być szybkie transferowanie tych wniosków do systemu kształcenia; zarówno edukacji podstawowej, szkolnictwa wyższego, jak też tej związanej z kształceniem ustawicznym. Dzięki temu możemy nie tylko umocnić się na obecnych pozycjach, ale stać się beneficjentem – jeśli chodzi o dobre miejsca pracy – zachodzącej właśnie rewolucji technologicznej.  Oczywiście nie stanie się to samo. Potrzebujemy do tego właściwych rozwiązań instytucjonalnych, opartych na współpracy sektora prywatnego i publicznego. Konieczna jest także powszechna świadomość, że podstawową kompetencją w świecie SI jest zdolność ustawicznego uczenia się.

Już w 2020 roku („K – jak kompetencje”) pisałem o tym, że kluczowym symbolem zmian trwającej właśnie dekady będzie litera „K”. Symbolizuje ona zarówno proces szybkiego różnicowania się sytuacji poszczególnych branż, jak też sytuacji poszczególnych krajów – dla jednych zachodzące w świecie zmiany staną się okazją by „wystrzelić”, dla innych przełożą się na społeczny i gospodarczy regres. Jak rzadko kiedy w naszej historii mamy dziś bardzo dobry punkt startowy do tego, by wystrzelić. Warto byłoby to wykorzystać, wystarczy tylko trochę …..zwykłej inteligencji!

 

Opublikowane: Parkiet, 29.05.2023