Tym razem będzie o na pozór banalnej rzeczy, a mianowicie o perspektywie. Pojęcie to towarzyszy każdemu z nas od dzieciństwa, z reguły na początek spotykamy się z nim na lekcjach plastyki czy fizyki. Później przeplata się w naszym życiu w wielu różnorakich kontekstach. Mam jednak takie wrażenie, że nie uświadamiamy sobie (ukrytej) mocy jaka tak naprawdę tkwi w tym pojęciu. W moim przekonaniu wynika to w głównej mierze z tego, że zbyt mało uwagi przykładamy, do tego jak wielkie znaczenie odgrywa w naszym życiu (szeroko rozumiana) perspektywa.
Poruszasz się czy nie?
Zacznijmy od małego quizu: jeśli leżysz nieruchomo na łóżku w swojej sypialni, która znajduje się w twoim domu lub mieszkaniu, to jesteś w ruchu czy w spoczynku? Oczywiście prawidłowa odpowiedź brzmi: to zależy. Jeśli za punkt odniesienia przyjmiemy ściany i sufit naszej sypialni, to jesteśmy w spoczynku. Ale przecież nasz dom/mieszkanie znajduje się na planecie Ziemia, która obraca się wokół własnej osi (prędkość liniowa wywołana tym obrotem jest różna w zależności od miejsca gdzie się znajdujemy, największa jest na równiku). Co więcej, nasza Ziemia równocześnie obiega Słońce po określonej orbicie (prędkość z jaką to następuje to ok. 30 km/s). To jeszcze nie wszystko, bo nasz układ słoneczny przemieszcza się względem środka galaktyki, a nasza galaktyka przemieszcza się względem innych galaktyk. Innymi słowy leżąc „nieruchomo” na łóżku w naszej sypialni poruszamy się z trudnymi do wyobrażenia prędkościami J. Wszystko zależy od perspektywy.
Ten przykład obrazuje jeszcze jeden istotny fenomen. Związany jest on ze specyfiką funkcjonowania naszego mózgu. Jest on wytrenowany do działania w kontekście zagadnień, które mają lokalny i bezpośredni charakter. Innymi słowy, polega na tych układach odniesienia (przyjmuje taką perspektywę), które mają dla nas – jak mu się wydaje – najbardziej praktyczne znaczenie.
W tym miejscu warto zwrócić jeszcze uwagę na użyte powyżej słowo „wytrenowany”, w dużej mierze bowiem takie zawężone postrzeganie jest pochodną systemu edukacji, który niejako wtłacza nas w „jedynie słuszne interpretacje”, bez względu na to czy odnosi się to do zagadnień naukowych czy poezji (kto z nas nie doświadczył w szkole niezadowolenia nauczyciela/ki, związanego z tym, że nasza interpretacja wiersza nie zgadzała się z jedynie słuszną wizją tego „co autor miał na myśli”). A wszystko to da się sprowadzić do jednej kwestii: braku uczenia krytycznego myślenia. To ono bowiem wymaga poszerzania perspektywy i patrzenia na rzeczywistość z różnych miejsc.
Perspektywa a doświadczanie życia
Kwestia tego jak szeroka jest nasza perspektywa ma wpływ na wiele aspektów naszego indywidualnego i społecznego życia. Ba, poszerzanie perspektywy to zjawisko, które może zrewolucjonizować nasze życie. Choć może się wydawać, że jest to tylko drobne dostosowanie, to tak naprawdę ma potencjał, aby wpłynąć na każdy aspekt naszego doświadczenia – od tego, jak postrzegamy siebie, po to, jak postrzegamy innych i świat wokół nas. W istocie, jest to zmiana naszej mentalnej mapy rzeczywistości. By to porównać, można się odwołać, do tego jak zmienia się nasze pole widzenia, gdy stoimy u stóp wieży Eiffla, a jak gdy jesteśmy na jej szczycie.
W psychologii poznawczej mówi się o schematach, które są naszymi mentalnymi mapami świata. Są to zasady, które nasz mózg stosuje do interpretowania informacji, które do nas docierają przez nasze zmysły. Nasze schematy są formowane przez nasze doświadczenia i wpływają na to, jak postrzegamy nowe informacje. Na przykład, jeśli nasze doświadczenie nauczyło nas, że sukces wymaga ciężkiej pracy, to prawdopodobnie będziemy interpretować trudności jako niezbędne kroki na drodze do osiągnięcia celu. Będziemy postrzegać tę zależność jako jedyną możliwą prawidłowość. Poszerzanie perspektywy, to zrobienie swego rodzaju kroku w tył, by dostrzec, że są także inne możliwości. Np. że praca może być pochodną pasji, a tym samym źródłem przyjemności.
W naszym życiu takich zawężonych perspektyw (czasami określa się je mianem przekonań, o sobie, świecie, itd.) jest bardzo wiele. Tymczasem, gdy zdecydujemy się na krok by je poszerzyć zaczynamy dostrzegać świat zupełnie nowych możliwości. Możemy np. dostrzec, że oprócz przekonania, że jesteśmy ofiarami okoliczności jest także inna możliwość, że mamy wpływ na naszą sytuację i naszą rzeczywistość możemy kreować. Ta konkretna zmiana perspektywy może przynieść poważne zmiany w naszym życiu, ponieważ może wpłynąć na nasze działania, emocje i decyzje. Na przykład, jeśli zaczniemy postrzegać porażki jako szanse do nauki, zamiast dowodów na naszą niekompetencję, to będziemy prawdopodobnie podejmować więcej ryzyka, próbować nowych rzeczy i nie bać się porażki. Z dużym prawdopodobieństwem będzie to prowadzić do osobistego rozwoju i odkrycia nowych możliwości, których wcześniej nie dostrzegaliśmy.
Inny przykład to zmiana perspektywy na innych ludzi. Jeśli zaczniemy postrzegać innych jako sojuszników, a nie konkurentów (czy wręcz wrogów), to prawdopodobnie będziemy bardziej skłonni do współpracy i budowania licznych relacji. Może to prowadzić do nieoczekiwanych sukcesów zarówno na poziomie osobistym, jak i zawodowym.
Perspektywa ma także olbrzymie znaczenie z punktu widzenia zachodzących aktualnie w świecie zmian. Możemy każde wydarzenie (pandemia, kryzys finansowy, wojna w Ukrainie, itd.) postrzegać jako oddzielne, nie powiązane ze sobą zdarzenia i szukać rozwiązań dla każdego z nich. Alternatywą jest zrobienie kroku w tył i uzyskanie szerszej perspektywy na zachodzące obecnie procesy (szeroko opisałem te kwestie w cyklu „Zapnij pasy, turbulencje szybko się nie skończą..”). Wówczas nabiera się świadomości, że ostateczne rozwiązania muszą przyjść z zupełnie innego poziomu, że tak naprawdę to czego jesteśmy świadkami to gruntowna transformacja naszej cywilizacji, będąca pochodną tego, że w wielu aspektach funkcjonowania doszliśmy (lub szybkim krokiem zbliżamy się) do ściany.
Poszerz swoją perspektywę!
Jak podejść do poszerzania własnej perspektywy? Na początek trzeba sobie uświadomić cały mechanizm występujących w nas ograniczeń. Być otwartym na prawdę, że to jak postrzegam świat wcale nie oznacza, że on taki jest, czy też że moje poglądy są jedynie słuszne.
Warto także mapować swoje postrzeganie świata, to na jakich „fundamentach” (kluczowych przekonaniach) jest ono zbudowane. Z mojego doświadczenia wynika, że jednym ze sposobów może być stworzenie listy osób i twierdzeń, z którymi się … nie zgadzam. Taka lista stanowi dobre odbicie tego, z czym z kolei ja sam się identyfikuję.
Kolejna ważna kwestia w kontekście poszerzania perspektywy to spotkania z ludźmi spoza naszej „bańki”. O odmiennym od naszego pochodzeniu kulturowym, społecznym, religijnym i politycznym. O innych poglądach na życie i świat. Pozwala to na otwarcie się na różnorodność i zrozumienie, że istnieje wiele różnych punktów widzenia – perspektyw (fenomen ten opisywałem swego czasu w „Na Podkarpaciu A.Duda nie miał jak przegrać”.). Podobną rolę może odegrać czytanie książek, które przedstawiają różnorodne doświadczenia życiowe, kultury i systemy wartości. To elementy tak dziś powszechnie propagowanego w procesach rozwojowych „wyjście ze strefy komfortu”. Są one istotne nie tylko w kontekście biznesu, ale także naszej osobistej perspektywy, własnego życia.
Kolejny ważny element, to popularny dziś w biznesie, ale mało wykorzystywany w szerszym kontekście feedback. Ten od bliskich przyjaciół, rodziny, itp. może dostarczyć ci cennych spostrzeżeń i pomóc w lepszym zrozumieniu tego, przez „jakie okulary patrzysz na świat”. Czy używasz jakiś istotnych filtrów, związanych z silnie zakorzenionymi przekonaniami.
Podsumowując, poszerzanie perspektywy to potężne narzędzie do zmiany naszego życia. Może wpłynąć na nasze działania, emocje, decyzje, relacje z innymi. Wszystko to, poprzez zmianę sposobu, w jaki postrzegamy siebie, innych i świat wokół nas. Jeśli naprawdę chcemy zmierzyć się z wyzwaniami dzisiejszego świata, zdecydowanie łatwiej będzie to zrobić „ogarniając” sytuację ze szczytu wieży Eiffla, niż stojąc u jej podnóża.
Grafika ilustrująca tekst została wygenerowana przez sztuczną inteligencję (DALL-E)
Dodaj komentarz